Vandaag tonen de jongere generaties minder eerbied voor de ouderen, en dan vooral hun ouders. Wat is de status van de ouders in de Islam, en dan vooral die van de moeder?
Dit is een van de sterkste en meest overtuigende argumenten ten gunste van de Islam: de behandeling van vrouwen in het algemeen, en met name het grote aanzien dat moeders genieten binnen de Islam.
Tot de duidelijkste voorbeelden van de eerbied voor vrouwen in de Islam hoort de belangrijke status die de Islam aan moeders toekent. De Islam gebiedt ons vriendelijkheid, respect en gehoorzaamheid te tonen ten opzichte van onze ouders, met bijzondere nadruk op de moeder, zoals verderop in dit artikel zal worden aangetoond. De Islam verheft onze ouders tot een hoger statuut dan welke andere godsdienst of ideologie ook.
Het gebod om de ouders goed te behandelen komt rechtstreeks voort uit de Koran. Allah sprak:
“En aanbidt Allah en kent Hem in niets een deelgenoot toe, en weest goed voor de ouders…” [Edele Koran 4:36]
De dienstbaarheid aan de ouders wordt onmiddellijk na de dienstbaarheid aan God vermeld. Dit gebeurt trouwens op meerdere plaatsen in de Koran.
“En jullie Heer heeft bepaald dat jullie niets dan Hem alleen aanbidden en goedheid betrachten tegenover de ouders. Als een van de twee of beiden de ouderdom bereiken in jouw aanwezigheid, zeg dan nooit ‘foei’ tegen hen, snauw hen niet af en spreek tot hen een vriendelijk woord.
En wees zachtmoedig voor beiden, en nederig en liefdevol, en zeg: ‘O mijn Heer, schenk hun Genade, zoals zij mij opvoedden toen ik klein was’.” [Edele Koran 17:23-24]
De grote geleerde Abu al-Faraj Ibn Al-Jawzi heeft dit als volgt toegelicht:
“Zachtmoedig zijn ten opzichte van je ouders wil zeggen dat je hen gehoorzaamt wanneer zij je opdragen iets te doen (tenzij het iets is wat Allah heeft verboden), dat je voorrang verleent aan hun opdrachten boven het verrichten van de vrijwillige aanbidding, dat je de zaken die ze je verbieden niet doet, dat je in hun onderhoud voorziet, hen dient, hen met nederigheid en mededogen behandelt, dat je je stem niet verheft in hun bijzijn noch hen fixeert met je blik, noch hen bij hun naam noemt en dat je geduld met hen hebt.” (Ibn al-Jawzi, Birr al-Walidayn)
De Koran benadrukt de grote moeilijkheden die de moeder doormaakt omwille van haar kind, om zo duidelijk te maken dat we de opofferingen van onze ouders op gelijke manier moeten vergelden:
“En Wij bevolen de mens (goedheid) jegens zijn ouders. Zijn moeder droeg hem in zwakheid op zwakheid, en het zogen van hem duurde twee jaren. Wees daarom Mij en jouw ouders dankbaar. Tot Mij is de terugkeer.” [Edele Koran 31:14]
De beroemde exegeet, Sheikh Abdur-Rahman As-Sa’di, schrijft over dit vers: “En jouw ouders” betekent “wees vriendelijk voor je ouders, overlaad hen met liefde, genegenheid en toewijding, zowel in woord als in daad, behandel ze met liefdevolle nederigheid, zorg dat het ze aan niets ontbreekt en doe hen geen pijn, noch met woorden, noch fysiek.
Waarom moeten we aardig zijn voor onze ouders?
Vervolgens geeft Allah de reden waarom wij vriendelijk moeten zijn tegenover onze ouders, namelijk wanneer Hij zegt: ‘zijn moeder heeft hem immers in grote zwakheid gedragen’, wat wil zeggen dat de moeder voortdurend heeft geleden. Zij doorstond pijn en ongemakken van zodra ze voor het eerst de bewegingen van het kind opmerkte in haar buik tot en met de ergste pijnscheuten tijdens de bevalling. En ‘totdat hij gespeend werd waren het nog twee jaar’ wijst ons erop dat de moeder gedurende die tijd het kind zoogt en verzorgt. Is het dan niet tenminste onze plicht om – na al die jaren van lijden, ongemakken, liefde en zorg die ze ons gaf – onze moeder te compenseren voor wat ze heeft gedaan en haar te geven waar ze recht op heeft? (Taysir al-Karim ar-Rahman fi Tafsir al-Kalim al-Manan)
In een andere passage haalt de Koran de inspanningen van de moeder opnieuw aan:
“En Wij hebben de mens goedheid tegenover zijn ouders bevolen. Zijn moeder heeft hem met moeite gedragen en hem met moeite gebaard. Zijn dragen en (de tijd tot) zijn spenen duurt dertig maanden, zodat wanneer hij de volwassenheid bereikt en hij de leeftijd van veertig jaar bereikt, hij zegt: ‘Mijn Heer, onderwijs mij opdat ik dankbaar ben voor uw genietingen die U geschonken heeft aan mij en aan mijn ouders, en opdat ik goede werken verricht die U behagen, en maak mijn nakomelingen rechtschapen. Voorwaar, ik toon U mijn berouw en voorwaar, ik behoor tot de Moslims’.” [Edele Koran 46:15]
De moeder heeft meer rechten dan de vader
In verband met deze passage schreef wijlen de Grootmoefti van Pakistan, Sheikh Muhammad Shafy:
Hoewel het eerste deel van dit vers ons gebiedt om het goede te doen ten opzichte van onze beide ouders, verwijst de tweede zin alleen naar het lijden dat de moeder heeft doorstaan, omdat dit lijden onvermijdelijk is en geen enkel kind zonder die pijn ter wereld kan komen. Elke moeder moet de problemen van de zwangerschap en de hevige pijn van de bevalling verdragen. Daarentegen hoeft de vader bij het opvoeden en onderwijzen van een kind niet noodzakelijk zulke ontberingen te ondergaan, wanneer hij het zich kan veroorloven om iemand anders te betalen voor die diensten. Om die reden heeft de Profeet (vrede en zegeningen zijn met hem) meer rechten aan de moeder verleend dan aan wie dan ook. Volgens een Hadieth heeft hij gezegd:
“Doe goed voor je moeder en dien haar, en dan je moeder, dan je moeder, en dan je vader, dan je naaste verwanten en daarna zij die na hen komen.” (Mazhari)
“Zijn dragen en (de tijd tot) zijn spenen duurt dertig maanden…” [Edele Koran 46:15]
Ook deze zin schetst een beeld van alle ongemakken die een moeder omwille van haar baby verdraagt. Er wordt benadrukt dat het niet alleen gaat om het lijden tijdens de zwangerschap en de hevige pijn tijdens de bevalling, maar ook dat de moeder hierna geen rust wordt gegund omdat de natuurlijke voeding van het kind uit haar borsten komt en zij het moet zogen.
Dien je moeder dan je moeder dan je moeder en dan je vader
De Profeet Muhammad ﷺ had de gewoonte zijn volgelingen voortdurend te attenderen op de plaats van de moeder en op hun plicht om goed te zijn voor hun ouders. Het volgende verhaal is een prachtig voorbeeld van de verheven status van de moeder:
Een man kwam naar de Profeet ﷺ en vroeg: “O Boodschapper van Allah! Wie heeft van alle mensen het meeste recht op mijn gezelschap?” Hij antwoordde: “Je moeder.” De man zei: “En daarna?” Dus zei hij: “Je moeder.” De man vroeg weer: “En dan?” Waarop de Profeet opnieuw antwoordde: “Je moeder.” De man vroeg: “En dan?” De Profeet antwoordde: “En dan je vader.” (Sahih Boekhari 5971 en Sahih Moeslim 7/2)
In een commentaar op deze Hadieth merkt Sheikh Muhammad Ali Al-Hashimi op:
Deze Hadieth bevestigt dat de Profeet ﷺ voorrang gaf aan de liefdevolle behandeling van iemands moeder boven de liefdevolle behandeling van de vader. (Al-Hashimi, The Ideal Muslimah, IIPH 2005, pag. 165)
Ook wijlen de Grootmoefti van Saoedi-Arabië, Sheikh Abdoel-Aziz Ibn Baz (+ 1999 NC), heeft deze Hadieth becommentarieerd:
“Dit maakt het voor ons noodzakelijk om aan de moeder driemaal meer vriendelijkheid en goedheid te schenken dan aan de vader.” (Majmoo’ Fataawa wa Maqalat Mutanawwi’ah)
Verder schrijft hij: “Het geheim van hoe belangrijk ze is schuilt in de enorme last en verantwoordelijkheid die ze te dragen krijgt en in de problemen die op haar schouders wegen – verplichtingen en problemen die zelfs niet elke man kan dragen. Daarom is een van de meest belangrijke verplichtingen dat iemand zijn moeder dankbaarheid en vriendelijkheid betoont en dat hij voor haar een goede metgezel is. In al deze zaken dient zij voorrang te krijgen op de vader. (…) Ik twijfel er geen moment aan dat mijn moeder – moge Allah haar overvloedig belonen met genade – een enorme invloed op mij heeft gehad, omdat zij mij aanmoedigde om te gaan studeren en mij daarbij heeft geholpen. Moge Allah haar ruimhartig belonen en moge Hij haar belonen met de allerbeste beloning voor wat zij voor mij heeft gedaan.” (Majmoo’ Fatawa wa Maqalat Mutanawwi’ah)
Het Paradijs ligt onder de voeten van je moeder
Ook heeft de Profeet Muhammad ﷺ deze bekende uitspraak gedaan:
“Het Paradijs ligt onder de voeten van je moeder.”
Welk beter bewijs valt er te leveren voor de eer die aan vrouwen wordt toegekend?
De Islam verbindt de uiteindelijke beloning voor iedere mens met de toewijding aan zijn of haar moeder.
Sheikh Ibrahiem Ibn Salih Al-Mahmud schreef: “Wees voor uw moeder de beste metgezel, en dan voor uw vader, want het Paradijs ligt onder de voeten van de moeder. Wees nooit ongehoorzaam ten opzichte van uw ouders en maak hen niet boos, want anders wacht u een ellendig leven in deze wereld en in het hiernamaals, en uw kinderen zullen u evenzo behandelen. Vraag uw ouders vriendelijk om hetgeen u mocht nodig hebben. Bedank hen altijd als zij het u geven en neem het hen niet kwalijk wanneer zij iets niet geven, en dring nooit aan wanneer zij u iets zouden weigeren.” (Al-Mahmoud, How to be kind to your Parents, pag. 40)
Over Talhah ibn Mu’awiyah as-Salami wordt vermeld dat hij heeft gezegd:
“Ik ging naar de Profeet en zei: ’O Boodschapper van Allah, ik wil de Jihad verrichten voor de zaak van Allah.’ Hij vroeg: ‘Leeft je moeder nog?’ Ik antwoordde: ’Ja.’ Daarop sprak de Profeet: ’Klamp je vast aan haar voeten, want daar bevindt zich het Paradijs’.” [at-Tabarani]
Sheikh Nidham Sakkijiha schreef daarover:
“Zich aan haar voeten vastklampen betekent dat men zich aan haar onderwerpt, haar terzijde staat, haar beschermt, haar dient. Want daarin is het Paradijs gelegen en vanwege haar vreugde zullen alle zegeningen van Allah op u rusten.” (Sakkijiha, Honoring the Parents, pag. 52)
In de volgende traditie, overgeleverd door Abdullah Ibn Mas’oed, toont Profeet Muhammad ﷺ ons hoe belangrijk het is om de ouders te dienen:
“Ik vroeg de Profeet: ‘O Boodschapper van Allah, wat is de beste daad?’ Hij antwoordde: ‘Het gebed op het juiste tijdstip.’ Ik vroeg: ‘Wat is daarna het beste?’ Hij antwoordde: ‘Gehoorzaamheid en vriendelijkheid tegenover je ouders.’ Toen vroeg ik: ‘En wat is daarna het beste?’ Hij antwoordde: ‘Jihad voor de zaak van Allah’.” (Sahih Boekhari, Sahih Moeslim)
Ongehoorzaamheid tegenover hen een van de grootste zonden is
En net zoals de Profeet ﷺ heeft gezegd dat vriendelijkheid ten opzichte van ouders een van de beste daden is, zo heeft hij ook gezegd dat ongehoorzaamheid tegenover hen een van de grootste zonden is:
“De grootste zonden zijn het associëren van partners met Allah, plichtsverzuim of onvriendelijkheid tegen ouders, het doden van een mens wanneer het door Allah is verboden en het afleggen van een vals getuigenis.” [Sahih Boekhari]
De moslimgeleerden blijven benadrukken hoe belangrijk het is om plichtsgetrouw te zijn ten opzichte van je moeder
Ook na de tijd van Profeet Muhammad ﷺ zijn de moslimgeleerden blijven benadrukken hoe belangrijk het is om plichtsgetrouw te zijn ten opzichte van je moeder. Door de levenswandel en de leerstellingen van de vroegste moslimgeleerden te bestuderen, wordt het duidelijk hoe degenen die de Islamitische boodschap uit eerste hand ontvingen omgingen met het gebod om plichtsgetrouw te handelen ten opzichte van hun ouders. Hun houding tegenover hun ouders toont ook hedendaagse Moslims hoe ze dienen om te gaan met de onderrichtingen van de Profeet ﷺ over de eerbied voor de ouders.
Abdoellah Ibn Abbas, een van de metgezellen van de Profeet ﷺ en een groot Islamgeleerde, beschouwde de milde omgang met de moeder als de beste manier om het verbond met God te versterken of te herstellen. Hij heeft gezegd:
“Ik ken geen andere daad die mensen dichter tot Allah brengt dan vriendelijkheid en respect tegenover van hun moeder.” (Al-Adab al-Mufrad Boekhari 1/45)
Een nog indrukwekkender voorbeeld vinden we in de verklaring van een van de andere metgezellen van de Profeet ﷺ, Abdoellah Ibn ‘Umar, eveneens een groot Islamgeleerde. Er wordt van hem gezegd:
“Abdoellah Ibn ‘Umar zag hoe een man uit Jemen de Tawaaf deed (rondgang om de Ka’bah) met zijn moeder op zijn rug. Die man sprak tot Abdoellah Ibn ‘Umar: ‘Ik voel me een tamme kameel voor haar! Ik heb haar meer gedragen dan zij mij gedragen heeft. Denk je dat ik mijn schuld tegenover haar heb ingelost, O Ibn ‘Umar?’ Abdoellah Ibn ‘Umar antwoordde: ’Neen, nog niet een enkele barenswee!!’” (Al-Adab al-Mufrad Boekhari 1/62)
Soebhaan Allah (geprezen zij God)! De inspanningen die een man doet om zijn moeder op zijn rug te dragen tijdens de tawaaf kunnen zijn moeder nog niet vergoeden voor een enkele barenswee die zij voor hem onderging. Hiermee gaf Ibn ‘Umar inderdaad een wijs antwoord aan die man, om hem duidelijk te maken hoe enorm zijn schuld ten opzichte van zijn moeder was. Zo groot is de waarde die aan moeders wordt toegekend en zo voornaam is de plaats die zij innemen binnen de Islam!
Nog een ander voorbeeld vinden we in deze voorspelling van de Profeet Muhammad ﷺ:
“Tot u zal uit Jemen een man met versterkingen komen. Hij heet Oeways ibn ‘Amir van de clan van Moerad van de stam van Qaran. Hij had lepra, maar daarvan is hij genezen, op een plekje ter grootte van een munt na. Zijn moeder heeft hij altijd met vriendelijkheid en respect behandeld. Wanneer hij bidt tot Allah, vervult Allah zijn wens. Indien je hem kunt vragen om voor jou om vergeving te bidden, doe dat dan.” (Sahih Moeslim 16/95)
Later ontmoette ‘Oemar ibn al-Khattab Oeways daadwerkelijk en hij zag er precies zo uit als de Profeet ﷺ hem had beschreven, en op verzoek van ‘Oemar bad Oeways voor hem. In een commentaar op deze overlevering schreef Sheikh Muhammad Ali Al-Hashimi: Bedenk wat een hoge status Oeways bereikte dankzij zijn vriendelijkheid en respect voor zijn moeder, dat de Profeet ﷺ zijn Sahabah (metgezellen) de raad gaf hem op te zoeken en hem te vragen voor hen te bidden! Alles hierboven wijst ons op de hoge status die de Islam toekent aan het moederschap, waarbij de moeder voorrang krijgt boven de vader. Maar ook is het zo dat de Islam beide ouders belangrijk vindt en dat we tot vriendelijkheid en respect verplicht zijn tegenover allebei. (Al-Hashimi, The Ideal Muslimah, IIPH 2005, pag. 167)
Ongehoorzaam zijn aan je moeder
Door de enorme nadruk van de Islam op onze ouders zien de Moslims in het dienstbaar zijn aan hun moeder een prachtige gelegenheid om het Paradijs te bereiken. Iyas Ibn Mu’awiyah was een beroemd Islamgeleerde die behoorde tot de tweede generatie Moslims. Toen zijn moeder stierf, huilde Iyas Ibn Mu’awiyah. Men vroeg hem: “Waarom huil je?” Hij zei: “Er stonden voor mij twee poorten naar het Paradijs open, maar nu is een daarvan gesloten.”
Zayn al-‘Abidin was een achterkleinzoon van de Profeet Muhammad ﷺ en ook een vermaard geleerde. Hij behandelde zijn moeder altijd heel vriendelijk en liefdevol, zoals blijkt uit de volgende vertelling:
“Er werd hem eens gevraagd: ‘U bent altijd zo vriendelijk voor uw moeder als iemand maar kan zijn, en toch hebben wij u nooit met haar uit hetzelfde bord zien eten.’ Hij antwoordde daarop: ‘Ik vrees dat ik dan met mijn hand iets zou pakken waarop zij haar oog had laten vallen, en dan zou ik tegenover haar ongehoorzaam zijn’.” (At-Tartushi, Birr al-Walidayn)
Hij was met andere woorden zo bezorgd om niet ongehoorzaam te zijn aan zijn moeder dat hij weigerde van hetzelfde bord te eten als zij. Hij dacht dat zij misschien iets zou zien wat ze wilde nemen maar dat hij, zonder het te beseffen, zelf dat stuk zou nemen en opeten. Zozeer deed hij moeite om zijn moeder tot in de kleinste details te gehoorzamen.
Een andere vroege Islamgeleerde, Sa’ad Ibn Al-Musayyib, kreeg een vraag naar de betekenis van het vers “en spreek tot hen een vriendelijk woord” [Edele Koran 17:23]. Sa’ad Ibn Al-Musayyib antwoordde:
“Het betekent dat je met hen moet spreken zoals een bediende met zijn meester zou spreken.”
Muhammad Ibn Sirin sprak altijd met zachte stem tot zijn moeder, uit respect voor haar. Men zag hem vaak in gezelschap van zijn moeder en hij zorgde voor haar. (Ibn al-Jawzi, Birr al-Walidayn)
Uit al het voorgaande blijkt dat moeders – en dus vrouwen – een zeer voorname plaats bekleden binnen de Islam. De eer die vrouwen te beurt valt binnen de Islam wordt door geen enkele andere religie, ideologie of cultuur geëvenaard. Dit vormt een duidelijk bewijs voor de verheven status van de moslimvrouwen.
